Stevana Kragujevića je u četrnaestoj godini deda odveo
na fotozanat kod majstora Martina Ronaija, u Senti, i njegovo šegrtovanje
trajalo je od 1936. do 1939. Uz obilatu kućnu pomoć gazdi i gazdarici,
Stevan se osnovama fotozanata učio pomažući majstoru u svemu, pa i u
snimanju uobičajenih događaja u malom mestu. Radio je sa veoma skromnom
opremom, sve do odlaska kod znatno naprednijeg majstora, već uveliko
poznatog u Vojvodini, Danila Jakšića. “U fotoateljeu Jakšića sam dobio
prvo saznanje o pravom fotografisanju „Lajkom“ i salonskim aparatima.
Radnja je bila na gospođino ime, a pravi gazda i fotograf je bio gospodin
Danilo Jakšić. Tu sam radio od 1939. do 1943“, piše u autobiografskom
tekstu (Prostor večnosti, 2002). Kratko vreme proveo je i u radnji Ferenca
Hajoševića, poznatog senćanskog fotografa, za koga ga je vezivalo, i
kasnije, dugogodišnje prijateljstvo.
Posle majstorskog ispita, i povratka sa prinudnog rada
u Mađarskoj, Stevan je započeo samostalni rad, 1943 – bez dozvole lokalnih,
mađarskih vlasti u Senti da otvori radnju. Ali, načinio je malu laboratoriju
u letnjoj ostavi u domu tasta i tašte, u ulici Zmaj Jovinoj 21, u Senti.
Veliki broj filmova koje je sačuvao iz tog perioda pokazuje da je, kao
vredan fotograf, zaljubljen u svoj zanat, celu svoju Sentu „imao na
dlanu“. Snimao je na ulici, na trgovima, na Keju, odlazio u kućne posete,
fotografisao porodice, decu, mladost grada; portrete je radio u dnevnoj
sobi u ulici Zmaj Jovinoj – često bez potrebnih uslova – ali zato ipak
ovi portreti (veliki broj snimaka obrađen je, i čuva se u Stevanovom
Legatu u Muzeju Jugoslavije), govore o vrsnom portretisti, (Stevan je
i majstorski ispit položio sa tom temom), kakav će ostati do kraja karijere.
Sa velikom ljubavlju Stevan je čuvao svedočanstva o
radu fotografa iz tog perioda – porodične fotografije, na primer, kako
zbog ljubavi prema rano izgubljenom ocu, i majci koja samohrana, othranila
njega, i starijeg brata Lazara, tako i zbog dokumentarne vrednosti samih
fotosa, budući da potiču još iz 1915. Snimak tetke Mile, načinio je
u to vreme poznati Ferenc Regecki. Fotos, majke Milice i porodice Kragujević
u karucama, za koji je zabeležio da je načinjen 1933, ili 1934, nema
označenog autora, ali ga je Stevan veoma voleo.
Sačuvani su i Stevanovi snimci fotoradnje Jakšić, u
centru Sente, fotografa Franje Brindla, glavnog majstora fotoradnje
Etika, portreti Ferenca Hojoševića, a takođe i Stevanov snimak poznatog
senćanskog fotografa Marka Vukovića (1907-1995), prema kojem je gajio
veliko poštovanje.
Posebno poglavlje predstavlja rad u ratnom periodu.
Do fotomaterijala se teško dolazilo, ali Stevan nije odustajao od rada,
snimao je i dalje sve – Senćane, u šetnji Kejom, porušeni most, i niz
drugih lokalnih zbivanja, svadbe i sahrane, krštenja dece, ali i dolazak
ruskih oslobodilaca i 8. vojvođanske brigade, na Dan oslobođenja Sente
4. oktobra 1944, i veliku radost sugrađana.
Tokom ratnih godina iz Sente je putovao u Novi Sad, kako bi se susretao
sa tada već poznatim fotografom Gezom Bartom (Géza Barta, Novi Sad, 1.
9. 1913 – 22. 1. 2002). U monografiji o ovom doajenu fotografije, Borivoj
Mirosavljević je objavio i fotos ove radnje, koji je načinio sam Barta.
Stevan je u više navrata isticao veliko poštovanje prema ovom majstoru
fotografije, ali i topao i prijateljski odnos koji je dugi niz godina
obostrano bio očuvan. Kod Barte je kupovao i kvalitetne filmove i kolor
slajdove, za koje kaže da ih je čuvao samo za retke prilike, i za najmilije.
Tako je nastao, 1943, i njegov snimak “Guščarica”, portret supruge Lepe,
načinjen na nekom senćanskom sokaku. Za ovaj snimak dobio je i prve velike
zvanične pohvale, a objavljen je i kao prva naslovna strana u koloru časopisa
“Duga”, 1950, pod nazivom “Motiv sa vojvođanskog sela”.
Nakon oslobođenja, Stevan nastavlja posao fotografa
i reportera u Domu JNA u Kragujevicu, od 1947. do 1949.
Njegov prvi zapaženi fotos „Motiv iz Bosne“ objavljen
je u časopisu „Naša fotografija“ 1948, da bi fotografije sa radne akcije
Bratstvo-jedinstvo, gde je, sa grupom fotografa iz cele zemlje, boravio
1947, bile objavljene u „Našoj fotografiji“, 1950, i dobile i prve laskave
ocene stručnjaka. Polako se Stevanu otvarala karijera pravog i vrsnog
fotoreportera, koja je u pravom smislu započeta u Direkciji za informacije
i Tanjugu, gde je radio sve do 1952, kada je prešao u najveći dnevni list
„Politiku“, i tu ostao do penzionisanja, 1982.
Veliki broj sačuvanih snimaka iz Sente, tokom četrdesetih,
na filmovima, neznatno oštećenu, polomljenu staklenu ploču sa Lepinim
portretom, njegov snimak Lepe, kao učenice, 1941, koji je umanjen, nosio
u novčaniku, potom i Lepin portret koji je načinjen u ateljeu „Nidža“,
Nikole Miloševića, čija se radnja nalazila na Terazijam, br. 18, u Beogradu
(u vreme kada se kao student Visoke filmske škole spremala za snimanje
filma „Barba Žvane“, Vjekoslava Afića), kao i metalne, originalne tadašnje
kutije filmova, četkicu i tuš za popravljanje (retuš) fotosa, fotografske
ploče u metalnim kutijama za negative, poznatu knjižicu V.Riedla, o fotografskim
tablicama, receptima i uputama (1946) – Stevan je čuvao celoga života
u svom beogradskom domu, u ulici Lole Ribara 33 , kao znak odanosti profesiji,
i njenoj osnovi – prvoj školi – fotografskom zanatu.
Ove memorabilije čuvaju se danas u Stevanovom Zavičajnom
legatu u Muzeju Sente, i Legatu Stevana Kragujevića u Muzeju Jugoslavije.
|